Burgerberaad Klimaat geen ‘feest der democratie’, integendeel…

Ware woorden van Sebastien Valkenberg in het FD vandaag.

Zoals het Burgerberaad Klimaat nu wordt georganiseerd en ingezet, ondermijnt het onze representatieve democratie.

Het is ondoordacht en onzorgvuldig om een dergelijk participatief instrument op te zetten zonder eerst goed na te denken over hoe dit zich verhoudt tot onze bestaande bestuurlijke organisatie en de verdeling van zeggenschap.

Bovendien hebben we al ‘burgerberaden’ op elk bestuurlijk niveau: onze gekozen volksvertegenwoordigers.

Het is ontwerp-technisch onzinnig om een parallel orgaan te organiseren en te verwachten dat dit automagisch leidt tot verbeteringen van het bestaande.

Slecht ontworpen participatie kan zelfs schadelijk zijn, zoals Sebastien Valkenberg treffend illustreert:

“Stel dat het beraad meer zonneweides wil, terwijl het parlement tegen is. Of geen kernenergie, ook al bestaat daar een Kamermeerderheid voor? Telkens als volksvertegenwoordigers afwijkend stemmen, dreigt het verwijt dat ze de burgerwens negeren.”

Begrijp me niet verkeerd: ik ben hartstochtelijk vóór open (source) werken, waarbij een actieve groep mensen meedenkt en meewerkt. Maar ik ben ook hartstochtelijk democraat. En ik zie met lede ogen hoe onze politiek, van gemeenten tot landelijk, steeds meer in de greep raakt van ‘u vraagt, wij draaien’-politiek.

Bron: ChatGPT/DALL-E

Meepraten over keuzes binnen een onderwerp vraagt om inzicht en context. Een keuze staat namelijk nooit op zichzelf.

Het vereist begrip van hoe meer groen bijvoorbeeld ten koste kan gaan van ruimte voor woningen, hoe meer woningen minder ruimte voor bedrijvigheid betekenen, en hoe meer bedrijvigheid impact heeft op mobiliteit.

Alles hangt met elkaar samen. Ja, dat maakt het complex, maar dat is de realiteit. Je kunt niet doen alsof een keuze (welke dan ook) geen gevolgen heeft voor andere zaken.

Vrijwel geen enkele keuze is meer enkelvoudig, zeker niet als het gaat om het verdelen van schaarse middelen zoals geld en fysieke ruimte.

De grootste uitdaging van onze tijd is om iedereen in onze samenleving te laten inzien hoe keuzes elkaar beïnvloeden. Als compleet bestuur — parlement, bestuur én uitvoering — moeten we een manier vinden om weloverwogen beslissingen te nemen en die goed uit te leggen.

Het is schadelijk dat bijna elke beslissing wordt aangevochten tot aan de Raad van State. Of dat een straat, door ophef te creëren, met succes de komst van een maatschappelijke voorziening zoals een hospice weet tegen te houden.

Bron: Carend

Waar de benodigde keuzes en afwegingen steeds integraler en complexer worden, wordt het bestuur steeds kwetsbaarder voor de meningen van individuele burgers of deelgroepen.

De realiteit in gemeenteland is dat één insprekende burger een commissiebehandeling kan doen kantelen, omdat geen politicus de beeldvorming wil riskeren van ‘niet doen wat de burger wil’.

Maar het besturen van een samenleving vraagt juist om het maken van keuzes in het álgemeen belang én het uitleggen daarvan.

Open werken en mensen vanuit de praktijk betrekken is ongelooflijk waardevol. Maar gezien het ontwerp van dit burgerberaad hou ik mijn hart vast. (zie afbeelding).

Bron: Rijksoverheid.nl

Het burgerberaad adviseert het kabinet, en het kabinet gaat vervolgens met het burgerberaad in gesprek over de voortgang?

Is de Kamercommissie écht akkoord gegaan met deze aanpak? Realiseert zij zich dat het burgerberaad hierdoor met minimaal een halve bil op hún stoel zit?

Dit is een recept voor ellende en gedoe.

Niemand gaat straks nog begrijpen wat de rol is van de politiek en wat de rol is van het burgerberaad.

En als de politiek uiteindelijk besluit aanbevelingen niet over te nemen, zal onvermijdelijk het verwijt klinken dat zij niet naar ‘de burgers’ luistert.

Ik hoop van harte dat de aanpak van dit burgerberaad bijgebogen kan worden, anders vrees ik dat onze democratie hier de grote verliezer zal zijn.